Volgens Brits onderzoek kun je een antibioticakuur beter níet afmaken

Kuur afmaken: wie weleens antibiotica heeft geslikt, kent het advies dat aan de apothekersbalie wordt ingeprent: alle pillen moeten op, ook als de klachten zijn verdwenen. Anders ontstaat resistentie. Onzin, schrijft een groep Britse wetenschappers donderdag in vakblad The BMJ.

Het advies kan in veel gevallen de prullenbak in, want er is helemaal geen bewijs voor. Sterker: doorgaan met antibiotica als de klachten weg zijn, kan juist leiden tot problemen.

De bron van het advies ligt volgens de Britten bij Alexander Fleming, de ontdekker van het eerste antibioticum, penicilline. Hij toonde in het lab aan dat bacteriën kunnen wennen aan dat bestrijdingsmiddel. Toen hij in 1945 de Nobelprijs kreeg, sprak hij de volgende woorden: ‘Als je penicilline gebruikt, gebruik dan genoeg.’ Het werd een mantra dat zeventig jaar later wereldwijd nog overeind staat.

Korter is beter, is het nieuwe advies

Maar het is een wijdverbreid misverstand dat bacteriën resistent worden als je een kuur niet afmaakt, schrijven de Britse wetenschappers. Het idee is dat sommige bacteriën kunnen ontsnappen aan antibiotica en dat die groep zich bij voortijdig stoppen met een kuur vermenigvuldigt. Er zijn inderdaad infecties, zoals tbc, waarbij een stevige kuur noodzakelijk is, zegt Heiman Wertheim, hoogleraar medische microbiologie aan het Radboudumc. Maar bij simpele infecties zoals blaasontstekingen en luchtweginfecties speelt dat wegduikgedrag helemaal geen rol. ‘Dan zijn een paar stevige klappen afdoende’, zegt Wertheim. ‘Na een paar dagen zijn de meeste bacteriën dood en wat er nog over is, kan het eigen immuunsysteem opruimen.’

Wie nog dagen onnodig doorgaat met antibiotica, kan juist resistentie veroorzaken, aldus Wertheim. Want de geneesmiddelen verwoesten ook de eigen, gezonde bacteriën in het maag-darmkanaal. En dat zijn juist de bacteriën die een goede afweer vormen tegen ziekteverwekkers. Als het aantal goede bacteriën afneemt, krijgen slechte, resistente bacteriën de kans om door te groeien.

Korte kuur net zo effectief

Onderzoek heeft de afgelopen jaren uitgewezen dat een korte kuur bij een aantal infecties net zo effectief is. Patiënten lopen dan niet meer risico op resistentie. Waarom blijft een niet-onderbouwd advies dan bestaan? De weg naar de spreekkamer is lang, zegt Wertheim. ‘Kuur afmaken, dat is een eenduidig en makkelijk te begrijpen advies.’ In het ziekenhuis zijn korte kuren al gebruikelijk, zegt hij, bijvoorbeeld bij een longontsteking. ‘Maar daar kunnen we de patiënt in de gaten houden en dat is voor een huisarts, die de meeste antibiotica voorschrijft, veel lastiger.’

Eerst moet van meer infecties worden vastgesteld wat de minimale duur van de kuur is.

Apotheker Aris Prins, bestuurslid van apothekersorganisatie KNMP, kan zich vinden in het pleidooi van de Britten, maar waarschuwt dat het bestaande advies niet meteen overboord kan. De helft van de patiënten kan toe met minder antibiotica, denkt hij. Dat zijn de mensen met een sterke eigen afweer. Maar hoe weten apothekers wie dat zijn? Zij zien alleen het recept, niet de kwaal waarvoor de kuur wordt voorgeschreven. Prins denkt ook dat patiënten niet altijd zelf kunnen bepalen wanneer de kuur kan worden gestopt. Daarvoor is contact met een arts nodig. En dan bestaat nog het gevaar dat patiënten overgebleven oude pillen hergebruiken, soms voor kwalen waarvoor ze niet bedoeld zijn.

‘Er is tijd nodig om het dogma te veranderen’, denkt Wertheim. Eerst moet van veel meer infecties worden vastgesteld wat de minimale duur van de kuur moet zijn. De Britten zijn stelliger: artsen en apothekers moeten patiënten vanaf nu vertellen dat korter beter is.

Bron: Volkskrant