Zeer virulente hiv-variant ontdekt die in Europa circuleert

Luister naar dit artikel

In Nederland circuleert al tientallen jaren een zeer overdraagbare en schadelijke variant van hiv, constateren onderzoekers.
Een analyse van meer dan 100 geïnfecteerde mensen suggereert dat de variant het aantal virale deeltjes in het bloed van een persoon verhoogt, waardoor de kans groter is dat ze het virus overdragen. De variant lijkt ook te leiden tot een vermindering van immuuncellen die CD4 T-cellen worden genoemd, dus geïnfecteerde mensen lopen veel sneller het risico AIDS te ontwikkelen dan mensen met andere versies van HIV.
De opkomst van een meer virulente vorm van hiv is “een reden om waakzaam te blijven”, maar het is geen volksgezondheidscrisis. De mutaties die in de nieuwe variant worden gevonden, maken hem niet resistent tegen bestaande hiv-medicijnen, zegt Joel Wertheim, een evolutionair bioloog en moleculair epidemioloog aan de University of California San Diego. “Alle tools in ons arsenaal zouden nog steeds moeten werken”, zegt hij.
De bevindingen, gepubliceerd in Science op 3 februari 1, dienen als een herinnering dat virussen niet altijd evolueren om na verloop van tijd minder virulent te worden. Meldingen dat infecties met de Omicron-variant van SARS-CoV-2 de neiging hebben milde COVID-19-symptomen te veroorzaken, hebben het verhaal aangewakkerd dat het virus minder dodelijk wordt. “Dit is niet hoe het werkt”, zegt Emma Hodcroft, een moleculair epidemioloog aan de Universiteit van Bern. Hoewel hiv en SARS-CoV-2 in veel opzichten van elkaar verschillen, “is het geen gegeven dat SARS-CoV-2 milder zal worden”, zegt Hodcroft.

Snel verspreidende stam

HIV is een van de snelst muterende virussen die ooit zijn bestudeerd – versies van het virus verschillen van persoon tot persoon en soms zelfs bij één persoon. Eerder onderzoek heeft veranderingen in de algehele virulentie van HIV gedocumenteerd, maar deze veranderingen zijn meestal het gevolg van het feit dat veel stammen verschillende mutaties krijgen. De Science-studie is een treffend voorbeeld van hoe veranderingen in virulentie kunnen worden veroorzaakt door verschillende mutaties in een enkele hiv-stam, zegt Wertheim.
Vergeleken met mensen die besmet waren met andere hiv-stammen, hadden degenen die besmet waren met de nieuwe variant tot 5,5 keer meer virus in hun bloed en hun CD4-T-cellen slonken bijna twee keer zo snel. Een daling van CD4-T-cellen, die helpen bij het coördineren van de immuunrespons van het lichaam op infecties, is een veelbetekenend teken dat HIV het immuunsysteem heeft beschadigd.
De onderzoekers schatten dat mensen die met deze variant besmet zijn, zonder behandeling binnen 2-3 jaar na de diagnose aids zouden krijgen, vergeleken met 6-7 jaar voor mensen die besmet zijn met andere hiv-stammen.
Met behulp van genoomsequenties traceerden de onderzoekers evolutionaire relaties tussen HIV-varianten om te bepalen hoe snel het virus zich had verspreid. Mensen die besmet waren met de nieuw ontdekte variant deelden nauw verwante versies van het virus, wat suggereert dat de variant snel van persoon tot persoon gaat, zegt hoofdonderzoeker Chris Wymant, een evolutionair epidemioloog aan de Universiteit van Oxford, VK.
Wymant en zijn collega’s schatten dat de variant in de jaren negentig in Nederland ontstond en zich in de jaren 2000 snel verspreidde. De oplage is sinds ongeveer 2010 afgenomen – waarschijnlijk als gevolg van de inspanningen van het land om de overdracht van hiv te beteugelen, zegt Wymant. Twee mensen in andere landen bleken de variant te hebben – één in Zwitserland en één in België – maar tot nu toe zijn er geen gevallen verder weg geïdentificeerd.
“We maken ons niet al te veel zorgen over deze nieuwe variant”, zegt Meg Doherty, directeur van de Global HIV, Hepatitis and Sexually Transmitted Infections Programs van de Wereldgezondheidsorganisatie. Maar de bevindingen van het team onderstrepen de noodzaak van pandemische paraatheid en surveillance om nieuwe versies van pathogenen te detecteren, karakteriseren en erop te reageren, voegt ze eraan toe.
De studie benadrukt het belang van wijdverbreide hiv-test- en behandelingsdiensten, zegt Salim Abdool Karim, directeur van het in Durban gevestigde Center for the AIDS Program of Research in Zuid-Afrika. “Het is van cruciaal belang om geïnfecteerde mensen snel te identificeren en vroeg met de behandeling te beginnen, omdat behandelingen goed werken, zelfs tegen deze variant”, zegt hij.
Bronnen: Nature